İnsanlık tarihinde harflerin, sayıların, sayıların son derece değeri var. Birinci beşerden günümüze aktarılan ne varsa sayılarla, harflerle, sayılarla aktarılmış, içinde bulunulan kültüre nazaran harfler, sayılar, sayılar anlamlandırılmış, kavramsallaştırılmıştır.
Tarihin akışı içerisinde ortaya çıkan her şeyin kendine dönük bir manası olduğu üzere sayılar, sayılar, harfler de kendi içinde manalara sahipler. Bunlar, bir his ve fikre dayalı olarak şekillendikleri için sayılar ve harfler üzerinden manalar üretmek ve gizemli alanlara açılmak vakitle sistemleştirilmiştir. Günümüzde harfler ve sayılar üzerinden çeşitli sonuçlar üreten birçok metodoloji kelam mevzusudur. Eski vakitlerden beri Museviler ve Yunanlılar, sayısal kıymetleri temsil etmek için harfleri ve bunların kombinasyonlarını kullandılar. Vakitle bunlar gelişerek sistemleştiler.
Örneğin; genel manasıyla, din ve bilimin kapsamı dışında kalan doğaüstü inançlar ve uygulamalara bahis edinen Okültizmin bir kolu olan Numeroloji; İnsan, tabiat, cihan ortasındaki bağların rastlantısal olmadığını, sayısal bir tertip içinde meydana geldiğini varsayar ve bu yaklaşımla çeşitli yorumsal sonuçlar üretilir. Son vakitlerde Numeroloji, yıldızların yerküre üzerindeki tesirlerini temel alan Astrolojiyle de birleştirilmektedir.
SAYILARA KUTSALLIK ATFEDİLİR
Sayılar, sayılar, harflerin teolojiler içinde de değerli bir yeri vardır. Pisagor, âlemin birinci prensibinin ortalarında bir sistem ve ahenk bulunan sayılar olabileceğini ileri sürmüş, daha sonra onun takipçileri tarafından daha da geliştirilen Pisagorcu ideoloji, Yahudi, Hıristiyan ve İslam kültüründe sayılara ve sayıların özelliklerine gösterilen ilginin temelinde yer alır, sayılar, sayılar ve harflerden çeşitli kutsallıklar üretilir.
İslam dininde harflerle sonuçlar elde etmeye çalışılan hurifiliğe son derece ilgi gösterilmiştir. Kur’an’daki harflerden birtakım manalar çıkarıp, İslam’ın inanç, ibadet ve uygulamalarına muhalif yorumlar getiren tasavvufî-bâtınî mezhep ve ekol olan hurifilik birtakım müslüman düşünürleri etkilemiştir. İslam kültüründe ilm-i hurûfun şekillenip yaygınlaşmasını sağlayan İbn Arabî, el-Fütûhâtü’l-Mekkiyye isimli yapıtında şöyle der: “Harfler bizim üzere bir topluluktur, onlar da sorumlu ve muhataptır. İçlerinden peygamberler ve kendilerine nazaran isimleri vardır. Bunu yalnızca keşif ehli bilebilir. Harfler âlemi bütün âlemler içinde en düzgün konuşan ve en açık tabir sahibi olan âlemdir.”
Yahudi mistisizminde ezoterik bir disiplin, fikir okulu yahut kurallar bütünü olan Kabala da harf ve sayılar üzerinden çıkarımlarda bulunan en eski dinî öğretilerden biri olup, İsevi Mistisizmini de etkilemiştir.
EDEBİYATI DA ETKİLEMİŞTİR
Sayıların, sayıların, harflerin oluşturduğu kültürel atmosfer, kültürün en değerli ayaklarından olan edebiyatı da etkilemiş, birçok edebiyatçı yapıtlarında harf ve sayılar üzerinden öznel manalar üretmiştir.
Edebiyatımızın değerli isimlerinden İlhan Berk şöyle der harflerle olan bağı için: ‘’Her harf benim ömrümde çeşitli kılıklara, renklere, kokulara girip çıktı. Bir vakitler büyük a’yı severdim, artık küçük a’yı büyük a’nın hiçbir biçimine nazaran değişmem. Lakin u ile f her vakit sevdiğim baş harflerim oldu. Büyük bir aşk duymuşumdur u’ya. Bir esriklik simgesidir u: dölyataklarında barınır. Bir vakitler y de benim için böyleydi: yarıklığını, ayrıklığını severdim. Büyük, hoş kokular bağışlamıştır bana. Sarı bir renk de bulmuşumdur onda. Baygın ve kızgın bir koku da. V, ise daima dışımda kalmıştır benim, salt bir mana yükü bulurum onda ve sevmem. Halbuki bir yazıyı ne hoş uzatır v: durukluğu sevmez. Küçük r de sevgi doludur benim için. Fukara bir hoşluk ve sevgi. Harflerin epey detaylarına girmemden olacak, hiçbir alfabeyi ezberden sayamam ve bilmem. Detaylar yetiyor bana. Harflerin biçimleri, kokuları, renkleri daha da öbür alanlara götürmüştür beni.”
Berk birtakım şairleri de harflerle tanımlar: “Ahmet Haşim e’ye misal (e üzere içine dönük, içrek); Yahya Kemal c’ye (ama neden c’ye benzettiğimi bilmem, tahminen alfabenin üçüncü harfi diye); Nâzım s’ye (s zira fotoğraf güzelliğindedir); Ahmet Hamdi o’ya (o kapalılıklığın adamıdır); Necip Fazıl için alfabe tekrar kurulmalıdır, ve de harf dışı düşünülmelidir derim, Asaf Halet Çelebi eski harflerle f’ye (f alfabenin en kara kaşlı, kara gözlü harfidir); Dıranas kar sözcüğünün k’sına (k beyazdır); Saba, l’ye (l biraz saba üzere sıradanlığı sever, ordan bakar); Dağlarca ü’ye (ü’yü kim sevmez); Orhan Veli i’ye (i üzere güzeldir); Oktay Rifat p’ye (p en gerçeküstücü harfidir abc’nin); Anday d’ye (d, ussaldır, sevgili ussallık); Necatigil j’ye (j alfabenin en özel harfidir); Külebi (Külebi mi? a’ya, sevgili a’ya).”
İshak Reyna’nın KTB Yayınlarından çıkan “Tuşların Kardeşliği- Sayılar, Harfler ve Arkadaşları için Portreler” isimli yapıtı de harfler, sayılar üzerinden uçsuz bucaksız manalara uzanan bir eser. İstanbul Bilgi Üniversitesi’nde deneme, hikaye ve editörlük dersleri veren Reyna’nın kitabı “Modern manada tahminen daktilonun icadından beri tanışıyoruz onlarla, ancak hayatlarımızdaki yerleri aslında müziğin klavyeleri derece eski. (Zaten bu birinci aşinalık da gösteriyor ki, görmenin çok ötesinde onlarla bağlarımız, denebilirse, dokunmaya dayalı birer ezgi.) Bugün de, cep/telefonumuzdan ses ve imaj kumandalarına, bilgisayarımızın klavyesinden hesap ve güvenlik tuşlarına, onlarla “temas edip” durmadan gün geçirenimiz aslında yok üzere. Münasebetiyle, iş bu kitap da, sayılardan harflere, yazı düzenleyicilerden öteki imlere, klavyeli dünyamızın o en temel, en atomcul “karakter”leri olan tuşlar için toplu bir güzelleme. Ya da; d’okundukça bizi lisana getirenler için alçakgönüllü birer portre-deneme…” kelamlarıyla tanımlanmakta. Kitapta 0 sayısından başlanarak, sayılara farklı manalar yükleniyor. “O; tahminen de küçükken, kendisi olarak sevilmemiş bir sayının büyüdükçe insanlıktan aldığı intikamdır.”
Sayılar üzerinden çeşitli öznel yorumlar yapan Reyna, sonraki kısımlarda de harfleri ve klavyede bulunan işaretlere birer ruh giydirmekte… Epeyce farklı bir anlatıma sahip olan bu eser, bu tip bahislere ilgi duyanlar açısından okunması gereken bir kitap.
