Milli hava araçlarının kuş çarpma testleri artık Türkiye’de yapılacak

Ulusal hava araçlarının ‘kuş çarpma testleri’ Türkiye’de yapılacak

Kuş Çarpma Test Tesisi ile havacılığın en büyük tehditlerinden biri olarak nitelendirilen kuş çarpmasında hava araçlarının en az ziyanı görmesini sağlamak için yürütülen çalışmalarda kullanılacak altyapı Türkiye’ye kazandırıldı. Tesiste, çeşitli kütlelerde jel formda oluşturulmuş kuş kalıplarının top sistemine emsal bir teknikle fırlatılması sonucu hava aracı bileşeninin aldığı hasar tespit edilecek. Elde edilecek test dataları hava aracının dizaynına yansıtılacak.

Türk Havacılık ve Uzay Sanayii Yapısal Test Müdürü Ömer Faruk Türkmen, AA muhabirine, tesisin 2 ay evvel aktif hale geldiğini, son rötuşların akabinde test yapmaya hazır olduklarını söyledi.

Üreticilerin hava araçlarını iki şartta test etmesi gerektiğini belirten Türkmen, şöyle konuştu:

Ulusal hava araçlarının ‘kuş çarpma testleri’ Türkiye’de yapılacak

“Hava aracını kaza dayanım ve beka açısından sertifiye etmeleri gerekiyor. Bu da temel olarak jelatinin atılması, çarpma sonrasında sorun yaşanmaması durumunda sertifika alınmasıyla tamamlanıyor. İkincisi ise tasarımlarımızı mükemmelleştirmek için yaptığımız çalışma. Attığımız jelatinin tartısı, boyutu, hacmi, geometrisi, çarpma suratı, çarptığı vakit oluşturduğu tesir, tansiyonu, kuvveti hatta çarptıktan sonra jelatinin dağılmasını, uçağın aldığı formu, bütün her şeyi kaydedebiliyoruz, ölçebiliyoruz. Bu veriler, bilgisayarlı ortamda yani simülasyon yapılan ortamdaki verilerin güzelleştirilmesi için kullanılıyor. Bu verilerle birlikte tasarımı bir üst düzey taşıyabiliyorsunuz, iyileştirebiliyorsunuz, değiştirebiliyorsunuz. Bu sayede ‘Bu olmadı, başkasına geçelim’ halinde değil, tasarım ve ölçümle sonuca ulaşabiliyoruz.”

Türkmen, tesisin Türk Havacılık ve Uzay Sanayii yanında ASELSAN, TEI, saydam yapılar yapan alt yükleniciler, rüzgar türbinleri ve kanatları yapan firmalara da hizmet verebileceğini lisana getirdi.
– Projeler birbirini beklemeyecek

“Tesiste yapılacak testlerde şirketin yürüttüğü projeler ortasında bir öncelik olup olmayacağına, testlerin hangi projeyle başlayacağına” ait soruya karşılık Türkmen, “Hepsiyle başlayacağız. Evvel Hürjet, Ulusal Muharip Uçak, Gökbey diye sıralamamız yok. Hepsini tahminen 1 gün ortayla yapabilecek altyapı kurduk. Kullandığımız jelatin kuş modelini, sabotları buna nazaran hazırladık, altyapımızı ve işçi istihdamını buna nazaran yaptık, mühendislerimizi buna nazaran yetiştirdik ve alanımızı da buna nazaran kurduk. Yani bir proje oburunu bekliyor diye bir şey olmayacak burada. Kim evvel getirirse modülünü, onlardan başlayacağız.” karşılığını verdi.
Altyapı sayesinde yapılan atışa ait bütün ölçümleri alabildiklerine işaret eden Türkmen, bunun simülasyon ortamındaki datalarla karşılaştırılmasıyla çok büyük vakit yararı sağlandığını ve kaza dayanım, beka açısından da dizaynın mükemmelleştirildiğini söyledi.

Türkmen, hava aracına uygulanacak kuş çarpma testi için bir sayı kelam konusu olmadığını aktararak, şunları kaydetti:

“Aslında muhakkak bir sayı yok. Hava araçları iniş ya da kalkışı esnasında kuş sürüleriyle karşılaşıp bir darbe alıyorlar. Aslında hava aracı kuşa çarpıyor. Bu esnada hava aracının bekasının olması yani misyonuna devam edebilmesi, inişini yapabilmesi lazım. Bir jeti düşündüğümüzde, önde bir radom, burun var. Daha sonra kanopi, hamle yüzeyleri, dikey kuyruk atak yüzeyi diyebilirsiniz. Buralarda birbirinden farklı kaç modül varsa o kadar test kelam konusu. Mesela bir proje için 6 test kampanyası düşünüyoruz. Bu test kampanyalarıyla 1-2 kalibrasyon atışından sonra veri alma atışlarına geçilir. Tekrarlanabilirliği sağlamak ismine en az 3 atış yapmak zorundasınız. 3 atıştan da birebir sonuçları alıp almadığınıza bakarsınız. Bu verileri kaza dayanım ve beka gruplarına aktarıp, onların tahlilleriyle karşılaştırılmasını sağlarsınız.”

Ömer Faruk Türkmen, kuş çarpma testi için belirlenen standartlara uygun olarak 0,5’ten 3,5 kilograma kadar kuşları simüle eden bir jelatin kuş oluşturduklarını söyledi.

Test sürecine ait de bilgi veren Türkmen, şöyle konuştu:

“Çalıştığımız projelerden birinde 1,8 kilogramlık bir kuşu, jelatin modelle yapıyoruz. Geometrisini, uzunluğunu, hacmini, yoğunluğunu belirliyoruz. Kuşlar havalanıyor, uçağımız buna çarpıyor. Uçağı çarptıramayacağımız için testte uçağı sabit tutuyoruz ve kuşu hareketlendiriyoruz. Kuş jelatinin suratına ve yüküne nazaran basınç kıymetini belirliyoruz. Fırlatmayı yaptığımız namlunun ucunda 2 lazer sensörümüz var. Namlu çıkış suratını buradan ölçüyoruz. Ayrıyeten 3 tane süratli kameramız var. Yani ilerleyiş suratını, çarpışma suratını, çarpma açısını, çarptıktan sonra dağılımının her şeyini buradan ölçüyoruz. Test modülünü bağladığımız yerde yük, basınç, tansiyon, ivme ölçerlerimiz var. Böylelikle atışın tamamını ölçebilir halde kuş jelatinini fırlatıyoruz. En kıymetlisi bu altyapı bizde. Günün birinde radomu değiştirmek isteyebiliriz, farklı bir radar takmak isteriz, kanopiyi değiştirmek isteriz, hiç sorun değil. Yeni tasarımı için atışlar yaparız ve verilerini toplarız.”

1,8 kilogramlık kuşun uçağın süratiyle birleştiğinde bir projede yaklaşık 25 tonluk bir tesir yaratacağını vurgulayan Türkmen, testin başarılı olması için uçak modülünün tesire dayanması ve bekasını devam ettirmesi gerektiğini bildirdi.

Ömer Faruk Türkmen, bu süreçte verilen takviyelerin ehemmiyetine işaret ederek, “Hem Genel Müdürümüz hem Savunma Sanayii Liderimiz hem de Cumhurbaşkanımız bize çok büyük dayanak oluyor. Bize aslında yalnızca dayanak lazım. Bu dayanak sayesinde mühendislerimiz çok süratli formda bu altyapıları kurabiliyorlar. Genele bakıldığında kuş çarpma altyapısı aslında çok küçük bir altyapı. Yıldırım test tesisi, yapısal test tesisi ve Demir Kuş’u kapsayan çok büyük bir altyapı suramı var. Bilgisayar ortamında yapılan işlerin büsbütün gerçekle korele edilip, eşleştirilip mükemmelliğe ulaşması için bize büyük yarar sağlıyor.” dedi.

Ulusal hava araçlarının ‘kuş çarpma testleri’ Türkiye’de yapılacak