Son günlerde Sermaye Piyasası Heyeti çerçevesinde gelişen savlarla birlikte gelen istifalar, açıklamalar tartışılmaya devam ediyor. Eski SPK Lideri Ali Fuat Taşkesenlioğlu, AKP Erzurum milletvekili kardeşi Zehra Taşkesenlioğlu, boşanma kademesinde olduğu eşi, eski rektör Prof. Dr. Ünsal Ban ve Marka Yatırım Holding İdare Konseyi Lideri Mine Tozlu Sineren ile yurtdışında kaçak bulunan ve yaptığı açıklamalarla bu savları ortaya atan Sedat Peker çerçevesinde dönen bir gündem var.
Borsa denilince bilhassa pandemi sürecinden yabancı yatırımcının süratli çıkışıyla ve dünyada yatırım trendlerinin yükselişe geçmesiyle Escort bayan BİST tarihi boyunca gördüğü yatırımcı kadarını 2 yılda kazanarak yerli yatırımcının atağına uğradı
2013 yılında yüzde 66 ile tepeyi gören BİST yabancı oranı 2020 yılı sonrasında keskin bir düşüş gösterirken Bayan escort Ağustos ayı başında yüzde 32 71 ile taban düzeyinden dönerek ay başından bu yana yükselişte olduğu görülüyor
2020 Ocak ayında yaklaşık 1 milyon 241 bin olan pay yatırımcısı sayısı 2022 Escort Temmuz ayında 2 milyon 525 bin 550 kişi olarak görülüyor
Bu yatırımcıların 1 milyon 618 bin 471’i 20 bin TL’nin altında hesap bakiyeli bulunan bireyler olurken 20 bin ila 100 bin aralığında 480 bin 100 bin ila 1 milyon aralığında 369 bin 560 kişi ve 1 milyon üzeri portföyü bulunan yatırımcılar da 57 bin 461 kişi oluyor Yani kısaca yatırımcıların birçok küçük yatırımcı olarak tabir edilen hesaplardan oluşuyor
2013 2022 yılları ortasında BİST’te yabancı yatırımcının takas toplamdaki oranı Foreks platformundan alınan grafikte görülüyor
Yerli yatırımcının üstünlüğü ele geçirdiği borsada bilhassa halka arzlar son iki yıla damga vururken bu istikamette gelen savlar da haliyle yarısından fazlası 20 bin liranın altında bakiyeli hesapların oluşturduğu Borsa yatırımcılarının ilgisini çekti
İddiaları Borsa İstanbul’un eski Genel Müdürü ve şu periyotta Gelecek Partisi’nde Hazine ve Maliye Siyasetleri Başkanlığı yapan Tuncay Dinç ifşa olarak nitelendirirken önemli bir biçimde araştırılması gerektiğini ve hatalı bulunanların yargı önünde hesap vermesi gerektiğini belirtti Hatta durumu 90 ların Susurluk kazasına benzetti
Dinç iddiaları Serbestiyet’e yorumlarken borsada manipülasyon ve istismarın nasıl yapıldığı ve anlaşıldığını sorusunu şu biçimde yanıtlıyor
Borsa temel olarak hisse piyasaları olurken kolay olarak şirketlere sahip olan ortaklar hisselerinin bir kısmını öbür kişi ve kuruluşlara satar alıcılar da şirkete resmen ortak olur Şirketin kurumsallaşması fon sağlamak ve büyümek bir yanda başka yanda da gelecekteki kıymet artışından hisse almak isteyenler bulunur Borsalar iktisadın gelişmesine kıymetli bir katkı sağlarlar Normal işleyişte de şirketin paylarını alanlar ve satanlar borsada buluşur süreç ve fiyat oluşur
Manipülasyon da kimi şahısların borsadaki fiyat oluşumuna yapay bir halde müdahale etmesi olurken yatırımcıları yanıltarak yanlışlı karar almalarına neden olurlar
Hissenin hakikat fiyatı şirket mali tablolarına çeşitli raporlara ve tahlillere dayanır Fakat vakit ve uzmanlık gerektiren bir tahlil olduğundan şayet kurumsal bir hizmet de yoksa yatırımcı bu hususta güvendiği ya da anladığını düşündüğü bireyleri takip edecek ve duyduğu haberlere nazaran hareket edecektir Manipülatörler de bunu kullanır Manipülasyonu tek bir4 kişi yapmaz Birinci olarak pay belirlenir haberler yaptırılır piyasaya haber salınır amaç fiyatlar fısıldanır tüyo soran çoktur Haber gereğince yayılınca manipülatörler kendi içlerinde al sat yapar Fiyat adım adım yükseltilir küçük yatırımcı da buna şahit olurken çıkarı kaçırmamak için hisseyi alır
Fiyat yükseldikçe manipülatörler hisseyi satar küçük yatırımcı payla baş başa kalır Fiyat düştükçe operasyon tamamlanmış kerizler silkelenmiş olur
Hangi paylarda manipülasyon yapılamaz Sermaye artırımlarında manipülasyon nasıl yapılır
Manipülasyon derinlikli ya da kurumsal ve düzgün yönetilen şirket paylarında yapılması sıkıntı bir tertiptir Manipülasyonlar hali hazırda süreç gören bir payda ya da birinci kere halka arz edilecek paylarda yapılabilir Birinci halka arzlarda işveren da devreye girer Kimi manipülatörler halka arz edilecek şirket işvereni ve arzı gerçekleştiren kurumla görüşür pay 10 liradan kıymetlendirilerek arz edilecekse 8 liradan almak için anlaşırlar 15 liradan arz edilmesini sağlarlar Açılış sonrası birkaç tavan yaptırılarak paylar elden çıkarılır
Son periyotta gündeme gelen bedelli sermaye artırımları da manipülasyonun bir kesimi olur İşveren işbirliğiyle gerçekleşerek pay yükseltilir bedelli sermaye artırımı gerçekleştirilir ve pay kendi haline bırakılır
Medya manipülasyonda nasıl kullanılır
Hisse için haber çıkması sağlanır Şirket için bilhassa internet üzerinden yayın yapan haber kaynaklarıyla süslenmiş abartışmış yayınlar yapılır Yabancı yatırımcı gelişi yeni iş muahedesi büyük hissedarların pay alması satış temettü dağıtımı üzere haberler yayılır Milyonluk şirket milyarlık olur
Son yıllarda Telegram üzere platformlarda da binlerce kişilik kümelerde önemli hacim sağlanıyor Ferdi yatırımcılar her bilgiye prestij etmemeli
Kim bu manipülatörler
Manipülatörlerin bir kısmı benim öğrencilik yıllarımdan beri bu işlerin içinde bulunurken kimilerini herkes bilir tanır Yaptıkları işi doğal gören bu bireyler için borsa bir tezgâhtır ve tezgâha geleni tokatlarlar Bir kelam vardır ‘Bilmediği otu yiyen keçinin karnı ağrırmış ‘
Yatırımcılar her duyduklarına inanmasınlar
Geçmişte bu durumlar nasıl ortaya çıkıyordu
Manipülasyon daima vardı ve var olacak Nezaret ve kontrol sorumluluğu kamunun ve manipülasyonun engellenmesi için önlemlerin alınması manipülasyon ortaya çıkmadan engellenmesi ve bu bireylere nezaret işlevinin artarak hızlandırılması gerekir
Daha proaktif bir nezaret ve kontrol olursa caydırıcılık artar
Manipülasyon sıfırlanamaz fakat kaçınılmaz mukadderatımız de değil
Şuna da dikkat edilmeli Borsa İstanbul dolanım suratında dünyanın en önde gelen borsası ‘günlük trade geleneği’ piyasayı hem canlı tutuyor hem de derinlik kazandırıyor Lakin süratli para kazanmak isteyen çok olunca dikkatli olmak gerekiyor
Borsada küçük yatırımcı ürkerse sermaye piyasaları kurur
Sermaye piyasaları bir ülkenin gelişiminde çok kıymetlidir bankacılar kanalıyla yalnızca borca dayalı bir tertip inşa edilir ve iktisat kırılganlaşır
Piyasada inanç olursa işler sağlıklı yürür Manipülasyonda yatırımcı küser İnşaata dayalı iktisat modelinden şikayet ederken diğer yandan da gayrimenkul ülkede hem en çok tercih edilen hem de en güvenilen yatırım aracı
Avrupa’da şirket iştiraki ve borsalar çok benimsenmiştir ve ABD de pay senedi sahiplik oranı yüzde 46 oranında olurken Türkiye’de borsaya gelen para kaptırıp gidiyorsa kamu otoritesinin buna deva bulmak misyonu olmalı
SPK nın rolü vazifesi ve fonksiyonu nedir
SPK kısalmasına emsal bir halde sermaye piyasasının hükümdarı Kuralların uygulanmasını piyasada itimat oluşmasını sağlamak en değerli vazifesi olurken kamuyu temsil ediyor
Ancak bir kamu kuruluşu gereğince şeffaf değilse ve denetlenmezse durumu kendi lehine çevirmek isteyenlere uygun bir ortam hazırlanır Bu yalnızca SPK için değil bankalarda da geçerli 1994 ve 2001 krizlerinde yalnızca özel bankalar batmadı kamu zararıyla transfer düzeneği çalıştı
Son periyottaki ifşalarda Susurluk taki üzere yol kazaları olmasa yapılan hukuksuzluklar kimsenin dikkatini çekmez İstanbul u finans merkezi yapalım yapalım lakin karapara ve cürüm merkezi yapmayalım
Dün gençlere hitaben temkin telkin eden CHP başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun tweetlerinde borsacılar da geçmişti
twitter com
Kılıçdaroğlu küçük yatırımcıların ziyanlarının karşılanacağını söyledi pekala bu teknik olarak mümkün mü
Kısmen yerine getirilebilir hatta ben de yöneticiliğimde ‘yatırımcı tazmin fonu’nun bu hedefle kullanılabilmesini önermiştim Lakin bu ölçülerin tesellinin ötesine geçme imkanı bulunmuyor Manipülasyonu önlemek için en büyük sorumluluk yatırımcının kendisinde olurken mevzu yatırım olunca herkese çok süratli inanılıyor