GÜLÇİN DURMAN
“Gezegende, dört çeşit yeni virüs görülmüştü. İkisi deri , biri kas hastalığı, biri de fecî bir gripti…
Sinüs 3 isimli öldürücü grip. Bulunduğu coğrafik bölgeye hakikat yaklaşmaktaydı. Aşı demek, aşı olmak için eczaneye inmek demekti. Ah tembellik, anlık hazlarımızın yoğunlaştırıcısı, ana rahmindeki hayallerimizin güçlendiricisi tembellik.. “Yarın öğlenden sonra sanki eczaneye inebilir miyim?” diye düşündü, kendisiyle tembel vücudu bu pazarlığa girişti. “
Bu cümleler, 16 Haziran 2014’de ortamızdan ayrılan sinemaçı, muharrir Ayşe Şasa’nın pek de bilinmeyen, tanınmayan “Şebek Romanı’ isimli yapıtından. Elimdeki kitabın art kapağında, kitap şöyle tanıtılmış: “Futurolojik bir hikaye olan Şebek, 2075 yılında hayali bir toplumda geçiyor.” Kitabı okuduğum birinci günden beri , Ayşe Hanım neden kitabına bilim kurgu ya da distopya demedi sorusu daima aklıma takılmıştır. Neden bunu sormamışım sanki? Sordum da yanıtını mı hatırlayamıyorum sanki? İşte, size bir pişmanlık daha!
İki bin üç yılının mayısında, başladı benim merhum Ayşe Şasa hanımla olan telefon arkadaşlığım. Dergah mecmuasında yayımlanmış Skylab öykümü okumuş, beni merak etmiş. Bu birinci telefon görüşmemizden sonra, vefatına kadar devam etti bizim telefon sohbetlerimiz. Bir sefer de konutunda ziyaret ettim kendisini. Birden fazla insanın bildiği üzere Ayşe hanımın Dünyayla irtibatını sağlayan yegane şey telefonuydu.
Şebek Romanı çıktıktan sonra çabucak alıp okumuştum. Yıllar içinde de pek çok defa bu kitap hakkında konuşmuştuk rahmetliyle. Ne yazıktır ki, mevzu ne vakit Şebek Romanı’na gelse- genelde daima ben getirirdim oraya mevzuyu- o isteksiz hatta kırgınlıkla bahsederdi kitaptan ve kitabın görmezden gelinmesinden.
ŞEBEK ROMANI PEK OKUNMADI
Çocukluğumdan bu yana bilim kurgu ve distopya meraklısı olduğum için bu şekildeki yapıtları heyecan ve merakla karşılarım. O vakit da Ayşe hanım üzere bir müellifin, entellektüelin bu alanda eser vermesini çok kıymetli bulmuş, bu yüzden de pek çok kez bahsini açmıştım kitabın. Ama merhum o denli hayal kırıklığına uğramıştı ki, “Anlamadılar Şebek Romanı” deyip dururdu. Sonuçta onun dediği oldu, ben yanıldım. Ayşe Hanımın ‘Şebek Romanı’ nitekim de pek de okunmadı.
Şebek Romanı ile ilgili pek çok şey söylenebilir. Mesela tipinin meçhullüğü. Zira giriş kısmında, distopik bir metinle karşı karşıya olduğunuzu sanıyorsunuz. Lakin ilerleyen sayfalarda metnin farklı bir mecraya yanlışsız yöneldiğini görüyorsunuz.
Sonra girişte alıntıladığım bu periyoda misal olayların anlatıldığı kısımlar var mesela. İşte çabucak girişteki salgınlar, sarsıntılar, tayfunlar, uzaktan çalışma, göçmenler hatta yüksek kiralara bile değinmiş sevgili Ayşe Şasa.
Şimdi, bir gidip bir gelerek, çatır çatır esneyen bu binada hala oturmasının tek nedeni, burada kiraların gülünç derecede düşük oluşuydu. Herkesin yerdelende yaşadığı bir çağda bir gökdelende barınmakta ısrar edişi, biraz fantezi, biraz da bütçe gereğiydi.
İDEAL ŞEBEK KAFESTE YAŞAR
Gelecek vakitte 2075’de geçen Şebek Romanı’nda her şey, ta 2000 yılında bir doğal şebeğin bilgisayara ‘Kahve istiyorum’ cümlesini yazdırmasıyla başlıyor. İşte o doğal şebekten , 2075’e kadar uzanan kahramanlıklarla dolu büyük geçitte , kutsal süreç, dört farklı epistemolojik etap kaydediliyor.
“Manyak, dostum ben Amadeus” dedi. Manyak Arşimed’in pes tonda, renkli sıcak kahkahası.. “Amadeus ha.. Vay canına sahiden sağ mısın?
“Kusura bakma” dedi Amadeus..
“Nerdesin?”
“Nerede olurum? Bu … meskende..”
“İyi, güzel. Konutta otur.. Sarsıntılar bir yandan, virüsler yandan, hele bu orangotanlar üç gündür üzücü azdı. Sıkıyönetim, sokağa çıkma yasağı da getiriyor..”
Kitabın baş kahramanları, bitiremediği teziyle uğraşan melankolik Amadeus, maskot görünümlü bir arif Manyak Arşimed, Ay’da yaşayan astronot Lena, annesinin ihmali, sevgisizliği yüzünden otuz yaşına varmadan akıl hastanesini boylayan Şizoid Re Re, Şizoid’in sevgisiz annesi Şebek Anne, göçmen gündelikçi Fatma.
Bunların haricinde pek çok ünlü isim de romanın sayfalarında beliriyor. Bunlar ortasında Freud, Darwin, Marx, Pavlov birinci bakışta gözüme çarpanlar.
Oyunbaz, havai, vurdumduymaz olamadığı için sisteme ahenk sağlayamayan Amadeus, bu nedenle tam bir şebek olamaz. Aklın, hislerin parazitlerinden kurutulup da duyumlarını uygun çalıştıramadığı için Süper Şebek İmparatorluğunun bir türlü uyumlu, verimli, başarılı, buluş sahibi bir bireyi olamaz.
Dostu Manyak Arşimed de diğer bir alemdir. Ülkü şebek kafeste yaşar, cümlesini düstur edinmiş, rasyonel dünyadan vaz geçip kendi ördüğü bir kainata kaçmıştır. Kentin maskotudur. Daima giydiği turuncu şebek kostümünün kuyruk kısmına çıngıraklar asıp dolaşmaya çıktı mı, bütün çocuklar peşine takılır. On yıldır, Hayvanat Bahçesinde, kendi eliyle yaptığı şebek kafesinde yaşar.Bu onun parlak buluşudur.Günün her saatinde, turuncu şebek giysisiyle kafeste dolaşır, ziyaretçilere fotoğraf için fotoğraf verir, fotoğraf imzalar, yazılı iletilere yanıt gönderir, çocuklar için oyunlar, sohbetler düzenler.
Şebek Romanı , Ayşe hanımın mizah hissini ortaya çıkaran bir eser olmasıyla da kıymetli bence. Kitap, bugünün dünyasına çok benzeyen, gelecekteki bir dünyada hakikat peşinde koşanları anlatıyor. Bilindiği üzere merhum Ayşe Şasa da tutkulu bir arayıcıydı. Tanışıklığımızın birinci periyotlarında, Skylab isimli öykümü neden sevdiğini, üzerinden yarım asır geçmesine karşın neden hala o fecî dadılarından bahsedip durduğunu bir türlü anlayamazdım. Sonradan kendi yazdıklarıma bakınca çözdüm sıkıntıyı. Arkadaşlığımız mühletince benim dışardan soğukluk ve donukluk olarak görünen utangaçlığım gidip de dilim açılınca; güzel sohbetlerimiz oldu. Evvelce, becerebildiğim kadarıyla ben ona teselliler verirdim. Vefatına yakın vakitlerde, bu sefer o beni rahatlatmaya, moral vermeye çalıştı. Işıklar içinde yatsın. Yeri cennet olsun…
