Beni bu hoş havalar mahvetti”, “İstanbul’u dinliyorum gözlerim kapalı”, “Yazık oldu Süleyman Efendi’ye…” Orhan Veli’nin bu en meşhur dizeleri, bugün birer tabir haline geldi. Çünkü hepimiz hayatın günlük koşturmacasında, yaşadığımız zorluklarda, gülünç durumlarda, keyifli anlarda daima onun şiirine atıflar yapıyoruz. İşte bu yüzden vefatının üzerinden 70 yıl geçmesine karşın bugün dizeleri en çok bilinen şairlerin başında gelir Orhan Veli…
13 Nisan 1914’te 1.Dünya Savaşı’nın başında doğup, 14 Kasım 1950’de 2. Dünya Savaşı’nın ardından ölen, 36 yıllık kısacık hayatına dünyaları sığdıran Orhan Veli, yaşadıklarıyla ve yazdıklarıyla insanlığa çok şey söyler.
Türk şiirinde kalıpları kıran “aykırı şair” tarafıyla tanıdığımız Orhan Veli’yi daha yakından tanımak için önümüzde hoş bir yıl var. 13 Nisan 2021 itibariyle 107. yaş gününü kutlayacağımız Şairin yapıtlarındaki telifin kalkmasıyla birlikte bu yıl pek çok yayınevi Orhan Veli’nin Şiir, hikaye, çevirilerini peşi sıra yayımlıyor. Bunlar ortasında beğenilen bir sürprizle karşılaşıyoruz. Orhan Veli’nin 97 yaşındaki kızkardeşi Füruzan Hanım’ın anılarını eksene alarak hazırlanan “Ağabeyim Orhan Veli” evlat, ağabey, dost, şair ve fikir adamı olarak bir Orhan Veli portresi sunuyor okura.
BİLİNMEYENLERİNE IŞIK TUTUYOR
Gazeteci Seray Şahinler’in 10 yıllık kapsamlı çalışması sonucu hazırlanan kitapta Orhan Veli’nin “Fırfırım” diye hitap ettiği kız kardeşi Füruzan Yolyapan, ağabeyiyle ilgili anılarını anlatıyor. Yolyapan, çocukluk yıllarındaki Beykoz’u, ağabeyiyle olan anılarını, ağabeyinin anne ve babasıyla alakasını, şiirlerini nasıl yazdığını, öldüğü gün nelerin yaşandığını aktarırken, Orhan Veli’ye keşfedilecek daha pek çok şeyin olduğunu hissediyorsunuz. Şahinler, bu noktada Orhan Veli’nin hayatının duraklarına uğrayarak Orhan Veli’yi bilmediğimiz taraflarıyla okura sunuyor. Hem araştırma hem anı hem biyografi niteliğinde değerlendirebileceğimiz kitapta muharrir usta şairin birinci şiirlerine, bilinmeyen meraklarına, müellif ve şairlerle olan atışmalarına, maddi düşüncelere karşın büyük bir dirençle hayata tutunduğu “yalnız” vakitlerine dair değerli notlar paylaşıyor.
BİRİNCİ ŞİİRLERİNDEN YAPRAK’A UZANIYOR
Garip akımının öncüsü Orhan Veli’nin şiirleri birinci yayımlandığı periyottan beri büyük reaksiyon çekmişti. Edebiyat etraflarından büyük reaksiyon toplayan şiirler, ağır tenkitlerin gayesi oldu. Elbette savunucuları da vardı. Pekala bu şiirler yayımlandığı devirde nasıl reaksiyon buldu? Müellifin kapsamlı arşiv çalışması sonucunda ulaştığı yazılar bize yaşananların perde ardını sunuyor. Kitapta Varlık’ta yayımlanan birinci şiirlerden Yaprak’a uzanan süreçte Orhan Veli’nin şiirlerine, kitaplarına, müellif ve şairlerle olan atışmalarına değinilmiş. Garip, Vazgeçemediğim, Destan Üzere kitaplarının yayımlandığı devirdeki yansımaları da ele alınmış. Kitapta ayrıyeten 1940’lı yılların siyasi, toplumsal ve kültürel atmosferine de pencere açılıyor. Müellif bu noktada Orhan Veli’nin hayatına tarihî ve toplumsal bir perspektiften bakmış.
Kitabın bir öbür sürprizi ise, Orhan Veli’nin “Anlatamıyorum” ve “Sere Serpe” şiirlerini ithaf ettiği Bella Kent (Eskenazi). Hayatta olan Bella Eskenazi Orhan Veli’yle ortasında yaşananları, şairin bu meşhur şiirleri kendisine nasıl takdim ettiğini ve kendi hislerini de paylaşıyor.
Hep iyimserdi
Füruzan Yolyapan kitapta ağabeyini şu sözlerle anlatıyor: “Orhan Ağabeyim inanılmaz derecede düzgün bir insandı. Dürüst, uygar ve namusluydu. Kimseye makûs söz konuştuğunu, “be!” dediğini bile duymadım. Çok da şık giyinirdi. Zarifti. Nasıl anlatsam, öbür türlüydü. Onun yüzüne karşı şiirlerini eleştiren insanları gülerek karşılardı. Evliya üzereydi. O denli beşerler uzun yaşamıyor. Son derece eğlenceli bir kişiliği vardı. Maddi vaziyeti kendi başına geçinecek halde değildi. Baba konutunda, bizimle birlikte oturuyordu. Ona karşın o kadar tatlı sohbetliydi ki.. Onu kaybettiğimde dünyam söndü. Uygun bir insan olmamı ve kişiliğimi ona borçluyum. Bana “Fırfırım” kederi. Çok şakacıydı. Beşerler etrafında fır dönerlerdi. Hiç küfür etmezdi. Herhalde içinde dağlar kadar öfkeler olmuştur lakin bunları hiç belirli etmezdi. Sürekli optimist ve güler yüzlüydü.”